اگر تجربه برخورد صاعقه به هواپیما حین پرواز را داشته باشید ، حتما احساس ترس و وحشتی که به شما منتقل شده را هرگز فراموش نمی کنید. برخورد صاعقه به هواپیما یک صدای بلند و ترسناکی را ایجاد میکند که شاید در آن لحظه این فکر به ذهنتان برسد که حتما یک جای هواپیما سوراخ شده و یا آتش گرفته است؛ اما سوال اینجاست که آیا برخورد صاعقه همانقدر که ترسناک است، خطرناک نیز هست؟ با صباسیر همراه باشید تا همه چیز را در مورد برخورد صاعقه با هواپیما بدانید .
لحظه برخورد صاعقه به هواپیمایی که در ان حضور دارید ، بی شک لحظه نگران کننده ای خواهد بود. شما با آرامش روی صندلی خود نشسته اید، کتابی را مطالعه میکنید ، در حال خواب هستید و یا موسیقی مورد علاقه تان را گوش می دهید ، که ناگهان آسمان روشن می شود و خط پرنور صاعقه با هواپیما برخورد می کند که مسلما به دلیل شرایط بد آب و هوایست . اما آیا واقعا نیاز است که مضطرب شوید، منتظر ماسک اکسیژن باشید و یا به دنبال جلیقه نجات بگردید؟
در سپتابر ۲۰۱۷، یک پرواز نیوزیلندی که به ولینگون می رفت ، به علت برخورد صاعقه مجبور شدبه عنوان یک «اقدام احتیاطی» به آکلند برگردد و برای ادامه مسیر به بررسی شرایط امنیت پرواز بپردازد . مسافران به هواپیمای دیگری منتقل شدند و علی رغم اطمینان خطوط هوایی از این موضوع که برخورد رعد و برق بسیار متداول است، اما برخی از مسافران حاضر به برگشتن به آسمان پر از صاعقه نیستند.
معمولا ، صاعقه با بدنه ( نوک بال یا دماغه) برخورد می کند و جریان از بدنه فلزی هواپیما عبور داده می شود، قبل از اینکه به جای دیگر مثلا دم برسد و طبق گفته پاتریک اسمیت (خلبان و نویسنده کابین محرمانه) برخورد صاعقه به هواپیما خیلی بیشتر از آنچه که شما فکر می کنید رخ می دهد .
یک جت مسافربری عادی به طور متوسط هر دو سال یک بار، قطعا به یک صاعقه برخورد می کند .اصولا هواپیماها با این اصل ساخته شده اند. هرچند وقت یک بار یک خرابی در پوشش بیرونی هواپیما رخ می دهد و شاید به سیستم برقی آن نیز یک اسیب جزئی وارد کند اما رعد و برق ها در بیشتر موارد هیچ اثری از خود باقی نمی گذارند و حتی شاید شما اصلا متوجه آن هم نشوید.
در ادامه مروری میکنیم بر صحبت های پروفسرو مامو حداد (Mamu Haddad)، استاد و مدیر آزمایشگاه رعد و برق مورگان-بوتی دانشگاه کاردیف، که روی درک رعد و برق در مصالح ساخت هواپیما تحقیق می کند .
صحبت های مامو حداد
وی می گوید، جنس هواپیماهای مدرن از کامپوزیت سبک وزن کربنی پوشیده شده با یک لایه نازک مس ساخته شده است ، مثلا هواپیمای دریم لاینرز (Dreamliners) و ایرباس A350 (Boeing Airbus A350) از این نوع ساختار برخوردارند و به عنوان یک قفس فارادی خوب رفتار می کنند؛ این یعنی اینکه فضای داخل فلز ، از جریان الکتریکی محافظت می شود.یعنی دقیقا جایی که شما نشسته اید .
مسئله مهم این است که تانک های سوخت در بال ها در معرض هیچ جرقه رعد و برقی نیستند ، به این خاطر است که فلزات اطراف، اتصالات ساختاری، درهای دسترسی، دریچه ها و سرپوش های سوخت باید بتوانند در برابر هر گونه سوختگی ناشی از برخورد صاعقه به هواپیما مقاومت کنند؛ دمای این برخورد می تواند تا ۳۰،۰۰۰ درجه سانتیگراد برسد .
برخورد صاعقه معمولا زمانی اتفاق می افتد که یک هواپیما از میان ابرهای کومه‌ای‌بارا و در فاصله بین ۲ تا ۵ کیلومتری زمین (۶۵۰۰ تا ۱۶۵۰۰ پایی از سطح زمین)در حال پرواز است. پروفسور حداد هم مانند پاتریک اسمیت معتقد است که مسافران و کادر پرواز در این وضعیت نیازی به نگرانی ندارند.
رعد و برق می تواند تا ۲۰۰ هزار آمپر باشد، معمولا در بعضی برخوردها ممکن است شما صدای خفیفی بشنوید ولی در اکثر مواقع اصلا متوجه این برخوردها نمیشوید . نقطه ای روی هواپیما که صاعقه با آنجا برخورد کرده شاید به مقدار کمی ذوب شود اما صنعت هواپیمایی تا حد زیادی جانب احتیاط را رعایت کرده است و آزمایشات اولیه هواپیما به قدری سفت و سخت هستند که مسافران در چنین شرایطی اصلا در معرض خطر قرار نمیگیرند .
حادثه های ناگوار
اشاره کردیم که برخورد صاعقه به هواپیما در اکثر مواقع بدون هیچ اثری رخ میدهد ، اما در طول تاریخ چند برخورد که باعث ایجاد حوادث ناگوار شده نیز وجود دارد. در ژانویه ۲۰۱۴، یک هواپیمای سبک متعلق به Intan Angkasa Air توسط رعد و برق مورد اصابت قرار گرفت و سقوط کرد، در این حادثه چهار نفر کشته شدند. بمبنگ اروان (Bambang Ervan) سخنگوی وزارت حمل و نقل اندونزیایی، به یک سایت خبری در استرالیا گفت که هر چهار نفر در هواپیما در همان لحظه برخورد صاعقه کشته شدند.
در سال ۲۰۱۰، وقتی یک بوینگ ۷۳۷-۷۰۰ از باگوتا با صاعقه برخورد کرد، به سه قسمت تبدیل شده و در جزایر سن آندرس کارائیب سقوط کرد .در این حاثه ۲ نفر کشته شدند. در آن زمان، کارشناسان هوانوردی این احتمال را میدادند که دلیل این حادثه اصلا رعد و برق نبوده باشد، ولی ترکیب رعد و برق با تغییر جهت سریع باد می تواند باعث شده باشد که هواپیما سقوط کند. تجربه ناگوار دیگر در سال 1963 رخ داد که منجر به مرگ ۸۱ نفر شد،در این حادثه در مریلند، برخورد صاعقه به بال هواپیما سبب شد که بال آتش بگیرد و این بوینگ ۷۰۷ سقوط کند.
اما به طور کلی، حادثه هایی که مرگبار نبودند امروزه رایج تر هستند البته به لطف ارزیابی های امنیتی مدرن. پاتریک اسمیت از تجربه نزدیکی که با رعد و برق داشته می گوید . زمانی که او کاپیتان پرواز یک هواپیما ۳۷ صندلی بوده است:
رعد و برق از یک ابر کوچک باران زا شروع شد و به نوک هواپیما برخورد کرد اما چیزی که ما احساس کرده و شنیدیم کمی بیشتر از یک صاعقه کوچک بود. هیچ یک از چراغ های هشدار دهنده روشن نشد و هیچ ژنراتوری هم از کار نیفتاد . در آن لحظه مکالمه هایی که بین ما رد و بدل می شداین چند جمله بود :
- اون چی بود؟
- نمی دونم
- رعد و برق؟؟؟
- احتمالا!
مکانیک ها بعدا یک لکه سیاه کوچک جلوی هواپیما یافتند .معمولا بعد از برخورد صاعقه به هواپیما طی یک سری اقدامات احتیاطی هواپیما به طور کلی بررسی می شود. اگر هم آن هواپیما در ادامه مسیر پروازی پیش رو داشته باشد، معمولا پرواز به تاخیر می افتد و یا مسافران به هواپیمای دیگری انتقال داده می شوند.